Meer waarborgen nodig bij een lockdown vreemdelingenbewaring

De RSJ heeft begrip voor het creëren van een bevoegdheid om bij vreemdelingenbewaring een lockdown te kunnen instellen, maar wel met meer waarborgen. Dat staat in een advies van de RSJ over het conceptwetsvoorstel Wijziging van de Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring (novelle).

Beeld: DJI

Een lockdown bij vreemdelingendetentie houdt in dat grote groepen vreemdelingen tijdelijk worden ingesloten op hun cel. Dat kan maximaal 23 uur per dag en mag in het wetsvoorstel vier weken duren. Een lockdown is bedoeld om de rust en orde te laten terugkeren in situaties waarin de veiligheid van zowel ingeslotenen als personeel in het geding is. Het is enkel bedoeld voor zeer ernstige en uitzonderlijke situaties.

Gezien het ingrijpende karakter van de maatregel en de impact hiervan op ingeslotenen vindt de RSJ de waarborgen in het wetsvoorstel nog onvoldoende. Dit geldt zeker tegen de achtergrond van het bestuursrechtelijk karakter van vreemdelingendetentie. De RSJ heeft in het advies daarom drie aanbevelingen geformuleerd.

Subsidiariteitsbeginsel

De RSJ adviseert het subsidiariteitsbeginsel expliciet in de wet op te nemen, door de directeur te laten motiveren waarom niet met minder ingrijpende middelen kan worden volstaan. Hierdoor ontstaat er een verzwaarde motiveringsplicht voor de directeur. Dit komt het draagvlak bij de ingeslotenen ten goede.

Ook wordt een tussentijdse toetsing door de commissie van toezicht en een toetsing als beklag en beroep wordt ingesteld, beter uitvoerbaar.

Maximaal twee weken

De RSJ vindt de duur van vier weken zonder tussentijdse toetsing te lang en adviseert een termijn van maximaal twee weken. De onderbouwing in de memorie van toelichting, maar ook de incidenten die zich in de praktijk hebben voorgedaan, rechtvaardigen volgens de RSJ de noodzaak van de lange termijn van vier weken niet.

Bovendien moet elke vorm van isolatie zo kort mogelijk zijn. Het kan immers een schadelijke werking hebben op de gezondheid en op het welzijn van ingesloten vreemdelingen. Daarnaast adviseert de RSJ dat de directeur de lockdown moet kunnen verlengen met maximaal twee weken. De commissie van toezicht dient dan tussentijds te toetsen in hoeverre dit noodzakelijk is. Hiermee wordt een extra waarborg gecreëerd.

Zoveel mogelijk differentiëren

De maatregel moet vanwege het collectieve karakter zoveel mogelijk gericht zijn op de groep vreemdelingen die daadwerkelijk verantwoordelijk is voor de onrust en onveiligheid. De overige vreemdelingen moeten zo snel mogelijk weer aan het dagprogramma kunnen deelnemen.

De RSJ adviseert dit expliciet in de memorie van toelichting op te nemen.

Lees het advies Novelle wetsvoorstel Wet Terugkeer en Vreemdelingenbewaring.