Advies De Inrichting voor stelselmatige dader
Vanaf 1 oktober 2004 is het mogelijk om veelplegers gedurende twee jaar te plaatsen in een inrichting voor stelselmatige daders (isd). Deze strafrechtelijke maatregel vormt de ‘opvolger’ van de strafrechtelijke opvang verslaafden (sov). Met de maatregel wordt beveiliging van de maatschappij nagestreefd. Dit wordt in de eerste plaats gerealiseerd door een relatief lange vrijheidsbeneming. Daarnaast worden gedragsinterventies ingezet bij gedetineerden die daarvoor gemotiveerd zijn.
Waar de sov alleen is bestemd voor verslaafde veelplegers, biedt de isd plaats aan een brede groep veelplegers. Onder de tot isd veroordeelden bevinden zich naast verslaafden ook psychisch gestoorden, dak- en thuislozen en niet-verslaafde (veel)plegers van relatief kleine vermogensdelicten. Anders dan de sov vraagt uitvoering van de isd daarom om uiteenlopende detentiemodaliteiten.
In 2006 heeft de RSJ vier isd-inrichtingen bezocht. In de bevindingen naar aanleiding van deze bezoeken zijn drie hoofdlijnen te onderscheiden:
1: De maatregel is te haastig ingevoerd. Hierdoor is het personeel niet goed op de werkzaamheden voorbereid en is de maatregel tot op heden nog niet voldoende concreet voor het personeel en de gedetineerden.
2: De (psychologische) zorg schiet te kort. De isd-populatie vereist meer zorg dan is voorzien. Als gevolg hiervan blijft de inzet van gekwalificeerd personeel en de toeleiding naar zorgtrajecten achter bij de gesignaleerde zorgbehoefte, waardoor de mogelijkheden voor een kansrijke behandeling van psychische en verslavingsproblematiek nog te zeer worden begrensd.
3: De maatregel biedt weinig kansen om structurele gedragsverandering bij de veelplegers te realiseren. De behandelprogramma’s vertonen weinig continuïteit en de dagprogramma’s doen nauwelijks een beroep op de motivatie van de deelnemers. Veel gedetineerden zijn hierdoor nog niet voldoende voorbereid op deelname aan de behandelprogramma’s van zorginstellingen.
De RSJ beveelt aan om de maatregel op conceptueel niveau te verbeteren, zodat deze meer gelegenheid biedt voor psychologische zorg en meer kan bijdragen aan structurele verandering van gedrags- en leefpatronen die tot criminaliteit leiden. Hiertoe wordt voorgesteld om isd-ers met een ernstige psychiatrische stoornis direct ter behandeling naar een psychiatrische zorginstelling door te plaatsen. Daarnaast wordt een structurele stabilisatieperiode van circa drie maanden bepleit. In deze periode dienen personen met een psychische stoornis te worden onderscheiden van gedetineerden die kunnen deelnemen aan het reguliere programma. De gedetineerden met een psychische stoornis dienen spoedig na de stabilisatie door te stromen naar zorgvoorzieningen.
Daarnaast beveelt de RSJ aan om de isd-ers al vanaf de eerste dag in de inrichting een intensief activiteitenprogramma aan te bieden, zodat zij vanaf het begin meer worden gestimuleerd en gemotiveerd voor deelname aan de behandelprogramma’s. In de behandelfase moeten er meer gedifferentieerde detentiemodaliteiten en gestandaardiseerde reïntegratietrajecten worden aangeboden. Hierbij wordt ondermeer gedacht aan reïntegratietrajecten leidend tot opname in een therapeutische gemeenschap en andere klinische voorzieningen voor behandeling van verslaafden. Voorts geeft het advies enkele aanbevelingen voor verbeteringen op operationeel niveau.