Lopende adviezen
Kiesrecht van justitiabelen
Strafrechtelijk ingesloten justitiabelen hebben kiesrecht, tenzij zij specifiek zijn uitgesloten vanwege bijvoorbeeld hun jonge leeftijd of van het kiesrecht zijn ontzet. Bij periodiek verlof is stemmen in persoon mogelijk. De wet bepaalt dat justitiabelen die geen periodiek verlof hebben als uitoefening van dit fundamentele democratische recht hun stem kunnen uitbrengen bij volmacht.
In de praktijk blijkt echter dat deze stemprocedure binnen het gevangeniswezen, de forensische zorg en Justitiële Jeugdinrichtingen gepaard gaat met diverse administratieve en procesmatige belemmeringen. Hierdoor kunnen deze justitiabelen hun stemrecht soms niet of slechts met grote moeite uitoefenen.
Daarnaast zitten er wettelijke en praktische beperkingen aan de mogelijkheid van het inrichten van een stemlokaal of mobiel stembureau op het terrein van de inrichting.
De RSJ brengt in dit advies de belemmeringen en de impact ervan in kaart en onderzoekt op welke uitvoerbare wijze invulling kan worden gegeven aan het kiesrecht. Daarmee wil de RSJ bijdragen aan een toegankelijke stemprocedure voor justitiabelen, zodat zij effectief gebruik kunnen maken van hun actief kiesrecht.
De publicatie van het advies wordt medio 2025 verwacht.
Buitenstrafrechtelijke afdoeningen voor jeugdigen
Recent hebben in Nederland twee belangrijke ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van buitenstrafrechtelijke afdoeningen. De lijst met strafbare feiten waarvoor een Halt-afdoening kan worden gegeven is met ingang van 1 juli 2024 uitgebreid. Per dezelfde datum is de uniforme werkwijze voor de politiereprimande ingevoerd. Ook in publicaties van het VN-Kinderrechtencomité is een voorkeur voor buitenstrafrechtelijke afdoeningen zichtbaar.
Het ministerie van JenV heeft de RSJ gevraagd te adviseren over het onderwerp ‘Buitenstrafrechtelijke afdoeningen voor jeugdigen’. In dit advies brengt de RSJ de verschillende rechten en belangen in kaart die zijn verbonden aan de inzet van buitenstrafrechtelijke afdoeningen in het jeugdstrafproces. Het gaat om rechten en/of belangen van verschillende betrokken actoren: de jeugdige, het slachtoffer, de samenleving en de strafrechtketen. De RSJ gaat na in hoeverre rechten en belangen met elkaar conflicteren en hoe met dilemma’s kan worden omgegaan. Op basis van de bevindingen zal de RSJ ingaan op de vraag of er aanleiding bestaat het huidige aanbod buitenstrafrechtelijke modaliteiten aan te passen en/of aan te vullen.
De RSJ verwacht dit advies in het tweede kwartaal van 2025 te publiceren.
Door- en uitstroom van jeugdigen en jongvolwassenen na een PIJ‑maatregel
Al geruime tijd bestaan er zorgen over de door- en uitstroom van jeugdigen en jongvolwassenen uit Forensische Centra Jeugd (FCJ), die de maatregel Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen (PIJ-maatregel) opgelegd hebben gekregen. Het gaat om een kleine groep jeugdigen en jongvolwassenen, die een combinatie van zorg en beveiliging nodig heeft.
Het is moeilijk om een vervolgplek voor hen te vinden in de forensische zorg, reguliere geestelijke gezondheidszorg of het sociaal domein, wat hun resocialisatie en re-integratie belemmert. Als deze jeugdigen en jongvolwassenen niet de zorg en begeleiding krijgen die zij nodig hebben, kan dit leiden tot risico’s voor hun ontwikkeling en de veiligheid van de samenleving. In dit advies zal de RSJ de vraag beantwoorden: Hoe kan de door- en uitstroom van jeugdigen en jongvolwassenen met een PIJ-maatregel uit de justitiële jeugdinrichting bevorderd worden? Hierbij komen ook de toepasselijke wettelijke kaders, de bevoegdheden en verantwoordelijkheden die daaruit voortvloeien en de ketensamenwerking aan bod. Op basis hiervan zal de RSJ mogelijke oplossingsrichtingen formuleren.
Dit advies wordt medio 2025 uitgebracht.
Leeftijdsgrenzen adoptieouders
Adoptie van kinderen uit het buitenland wordt op dit moment afgebouwd. Onder voorwaarden kunnen kinderen die in Nederland zijn geboren en bij de geboorte zijn afgestaan of te vondeling zijn gelegd, nog wel worden geadopteerd in Nederland.
Op dit moment wordt naar aanleiding van de afbouw van interlandelijke adoptie gewerkt aan een nieuwe adoptiewet. Daarin komt onder andere een wettelijke grondslag voor de screening en voordracht van potentiële adoptieouders. Voor de keuze van een geschikt adoptiegezin wordt momenteel gebruik gemaakt van de groep aspirant-adoptieouders die over zogenaamde beginsteltoestemming voor interlandelijke adoptie beschikt.
Nu interlandelijke adoptie wordt afgebouwd, wordt de procedure voor binnenlandse adoptie geformaliseerd in het in voorbereiding zijnde wetsvoorstel. Eén van de onderwerpen waarover in dat kader wordt nagedacht, zijn de leeftijdsgrenzen van adoptieouders. De RSJ adviseert over de vraag of in de nieuwe adoptiewet leeftijdsgrenzen voor adoptieouders opgenomen moeten worden.
Het advies wordt eind september 2025 verwacht.